W tekście pt. „Bez dodatku cukru” – czy na pewno bezpieczne? Substancje słodzące pod lupą” pisaliśmy o słodzikach w kontekście ich wpływu na poziom cukru we krwi i bezpieczeństwa dla diabetyków. W poniższym artykule wracamy do tematu, ale od innej strony – jak cukier i zamienniki cukru wpływają na zdrowie jamy ustnej?
Cukier – główny winowajca próchnicy
To żadna nowość – cukier szkodzi zębom. Gdy jesz coś słodkiego, bakterie w Twojej jamie ustnej „zjadają” cukier i wytwarzają kwasy, które atakują szkliwo – zewnętrzną warstwę zęba. Im częściej jesz cukier, tym częściej szkliwo jest osłabiane, a to prosta droga do próchnicy.
Ale sam cukier to nie wszystko. Próchnica rozwija się wtedy, gdy razem wystąpią cztery czynniki:
- obecność bakterii w jamie ustnej,
- cukry w diecie,
- czas działania kwasów,
- podatność szkliwa na uszkodzenia.
Dlatego właśnie czas ma znaczenie – im szybciej po słodkiej przekąsce umyjesz zęby, tym mniejsze szkody wyrządzą kwasy.
Dlaczego liczy się czas?
Tu działa tzw. krzywa Stephana – wykres, który pokazuje, jak spada pH w jamie ustnej po zjedzeniu czegoś słodkiego. Gdy pH spada poniżej 5,5, szkliwo zaczyna się rozpuszczać. Po około 30–60 minutach ślina przywraca równowagę, ale jeśli podjadasz co chwilę – kwasy atakują zęby niemal bez przerwy.
Ciekawostka:
Jeśli zjesz batonik o 10:00 i umyjesz zęby o 10:30 – ryzyko próchnicy jest dużo mniejsze niż gdybyś po kawałku batonika podjadał przez godzinę, a potem nic nie zrobił.
Nie tylko baton szkodzi! Zaskakujące źródła cukru
Cukier znajdziesz nie tylko w czekoladzie – także w sokach, jogurtach owocowych, płatkach śniadaniowych czy ketchupie. A napoje to wręcz koń trojański próchnicy – pijesz coś „lekkiego” i nie czujesz, że właśnie dostarczyłeś organizmowi nawet 6–8 kostek cukru w jednej szklance!
Źródło: Cukier ukryty w żywności | Maciej Zieliński, Ziemienowicz Adam / PAP/zdjęcia
Nie tylko baton szkodzi! Zaskakujące źródła cukru
Mimo wielu zalet karmienia piersią, mleko również zawiera cukier – laktozę. Dlatego ważne jest, by po wieczornym karmieniu oczyścić dziecku zęby i nie pozwalać mu zasypiać z butelką lub piersią w ustach.
A co ze słodzikami?
Producenci reklamują słodziki jako „lepsze dla zębów”. Ale czy tak jest naprawdę?
Badania naukowców z Uniwersytetu w São Paulo pokazały, że:
- czysty ksylitol, stewia i aspartam nie powodują rozwoju próchnicy – nie służą bakteriom jako pożywka, nie zakwaszają środowiska w ustach i nie niszczą szkliwa.
- ale gotowe słodziki dostępne w sklepach, np. „ze stewią” czy „z aspartamem”, działają na zęby równie szkodliwie jak zwykły cukier. Dlaczego? Bo zawierają inne dodatki.
Ksylitol – sprzymierzeniec zębów
Warto zapamiętać to słowo: ksylitol. To naturalna substancja słodząca (z brzozy), która:
- nie jest trawiona przez bakterie próchnicowe,
- hamuje ich wzrost,
- może wspierać zdrowie zębów.
Uwaga: ksylitol w nadmiarze działa przeczyszczająco, dlatego dzieci nie powinny spożywać go więcej niż 46 g dziennie.
Stewia – w czystej postaci bezpieczna dla zdrowia jamy ustnej
Stewia, naturalna substancja słodząca pozyskiwana z liści Stevia rebaudiana, jest uznawana za nieszkodliwą dla zębów.
Jednak – jak pokazują badania – tylko w czystej postaci. Gotowe słodziki zawierające stewię często zawierają inne
składniki, które mogą sprzyjać demineralizacji szkliwa.
Czysta stewia w wygodnej formie kropli, bez dodatku cukru i kalorii – idealnie sprawdza się jako naturalny słodzik
do herbaty, kawy, deserów, a nawet wypieków, ponieważ jest odporna na wysoką temperaturę. Dzięki zerowemu
indeksowi glikemicznemu stanowi bezpieczne rozwiązanie dla pacjentów diabetologicznych oraz osób na diecie
niskowęglowodanowej.
Użytą w produkcie substancją słodzącą jest Stevia Rebaudiana Extract (glikozydy stewiolowe), a więc naturalny
ekstrakt ze stewii, bezpieczny dla zębów.
Jak dbać o zęby po spożyciu cukru?
- Płucz usta wodą lub płynem do płukania jamy ustnej
- Umyj zęby pastą z fluorem i argininą
- Jedz nabiał – wapń wspiera remineralizację
- Sięgaj po świeże owoce zamiast przetworzonych przekąsek
- Nie podjadaj – jedz słodycze w ramach posiłku, nie między nimi
Źródła:
- lek. dent. E. Siudak, Z cukrem czy bez? Wybory świadomego pacjenta XXI wieku, ttps://www.colgateprofessional.pl/professionaleducation/articles/conscious-patient-choices-in-the-21st-century#,
[dostęp: 23.06.2025]. - Czy zamienniki cukru są mniej groźne dla zdrowia zębów, https://www.infodent24.pl/techdentpost/czy-zamienniki-cukru-sa-mniejgrozne-dla-zdrowia-zebow,120257.html, [dostęp: 23.06.2025].